“Jevreji bez jevrejstva”: Priča o Druzima koji su sarađivali s okupatorom u Palestini

IslamBosna.ba – U izvještaju iz 2022. godine, izraelski istraživač civilno-vojnih odnosa Yagil Levy objavio je podatke koji su odjeknuli u akademskim i političkim krugovima. Prema njegovoj analizi, 76% izraelskih okupacionih vojnika poginulih u direktnim sukobima (na Zapadnoj obali, u Gazi i Libanu) između 2000. i 2022. godine potiču iz redova sefardskih Jevreja i Druza. Ova brojka nije samo statistički pokazatelj, ona je potvrda dubokih etničkih i klasnih podjela unutar izraelskog vojnog aparata.

Levy je razvio koncept da se izraelska vojska sve više oslanja na periferne društvene grupe, uključujući Druze, etiopske Jevreje, doseljenike iz bivšeg SSSR-a, dok se sekularna aškenaska srednja klasa povlači iz borbenih jedinica.

U svom radu “Shooting and Not Crying”, Levy analizira kako se izraelsko okupaciono društvo sve više oslanja na vojnu silu kao sredstvo održavanja statusa quo, uz istovremeno slabljenje političkih rješenja.

Ovi podaci ponovo otvaraju bolno pitanje: kako je jedan narod, nekada vezan za zemlju i identitet palestinskog seljaka, postao oslonac okupatorske vojne sile? Istraživač druškog porijekla Kajs Firru odgovara u svom djelu „Od palestinske ralice do izraelske puške“, u kojem razlaže kako su decenije sistematske asimilacije i “izraelizacije” transformisale identitet Druza u službi okupatora.

Druška uloga: od zatvora do fronta

Podaci koje je objavio Levy otkrivaju i strukturalnu ulogu Druza u sigurnosnom aparatu. Nakon 7. oktobra 2023, svjedočimo eskalaciji nasilja nad palestinskim zatvorenicima u zatvorima Negev i Megiddo, gdje su prema izvještajima više šehida preminula pod torturom, koju su, kako se navodi, provodili upravo zatvorski čuvari Druzi. U Gazi su zabilježeni brojni slučajevi pogibije druških vojnika, a neki od njih su se javno hvalili bombardovanjem palestinskih stambenih četvrti. Ovakvi slučajevi svjedoče o dubokoj i institucionaliziranoj ulozi ove zajednice u izraelskom ratu protiv palestinskog naroda.

Strategija “posebnosti”

Od 1948. godine Izrael sprovodi strategiju tzv. „druške posebnosti“, svjesno razbijanje arapskog i palestinskog identiteta unutar zajednice. Kroz kombinaciju prisile i privilegija, Izrael je uspio formirati novu drušku lojalnost. Ruralni karakter i zatvorenost zajednice korišteni su za izolaciju od širih nacionalnih pokreta.

Izraelski istraživač Shimon Avivi objašnjava ovo ponašanje druške elite tzv. principom „uspravnog zida“, prema kojem su Druzi, nakon serije poraza arapskih vojski, odlučili stati uz Izrael, smatrajući ga „jačom stranom“.

Jedan od prvih koraka bio je formiranje posebne vojne jedinice za Druze, a od 1956. uvedena je obavezna vojna služba, jedinstvena među palestinskim građanima Izraela. Prema tadašnjem premijeru Davidu Ben Gurionu, vojska nije bila samo institucija sigurnosti, već i alat za stvaranje nove nacionalne svijesti i brisanje etničkih identiteta.

Razbijanje duhovne veze

Druzi su sistemski odvojeni i vjerski, uspostavljen je poseban druški vjerski savjet, odvojen od islamskih struktura. Komemoracije su preoblikovane u državne manifestacije, poput Dana poslanika Šuajba, kako bi se afirmisala lojalnost prema Izraelu, a ne prema arapskom kontekstu. Kulminacija toga bilo je uvođenje ličnih dokumenata koji identifikuju Druze kao zasebnu etničku grupu, što je izazvalo proteste koji su gušeni privilegijama i represijom.

Kao dodatnu barijeru, okupacioni režim stvorio je posebne obrazovne programe za Druze. Akademici poput Gabriela Ben-Dora pisali su kurikulum koji afirmira poslušnost i lojalnost državi. Godine 1977. uveden je i zaseban obrazovni sistem za Druze, lišen arapskog konteksta, usmjeren ka integraciji u okupacioni društveni i vojni sistem.

“Jevreji bez jevrejstva”: ideološki okvir

Teoretski okvir ovih politika dao je izraelski akademik i politički mislilac Asher Cohen. U svojoj analizi „Pitanje Arapa u Izraelu“, Cohen zagovara tzv. „sociološko jevrejstvo“, integraciju nejevreja (uključujući Druze) u većinsko jevrejsko društvo bez konverzije u judaizam. Prema njemu, cilj je stvoriti funkcionalne Jevreje, ljude koji, iako etnički ili vjerski to nisu, djeluju u skladu s interesima države i većine.

Ova asimilacija se odvija kroz svakodnevne prakse: služenje u vojsci, poznavanje hebrejskog, učestvovanje u nacionalnim događajima. Međutim, iako su uključeni u okupacione institucije, Druzi i dalje nemaju ravnopravan status. Ostaju izloženi diskriminaciji u oblasti urbanizma, zapošljavanja i političke zastupljenosti. Oni su, kako Cohen priznaje, „dio Jevreja, ali bez jevrejstva“.

Pukotine u zidu šutnje

U posljednjim godinama raste broj onih koji unutar druške zajednice odbacuju status „lojalne manjine“. Porast nejednakosti, diskriminacije i marginalizacije, kao i zakon o jevrejskom karakteru države iz 2018. godine, dodatno su ojačali osjećaj izdaje među mladim Druzima.

Kao odgovor, nastaje pokret “Odbij, tvoj narod te štiti”, grupa mladih Druza koji odbijaju obaveznu vojnu službu. Pokret otvoreno kritikuje zloupotrebu Druza u ratovima protiv Palestinaca, Libanaca i Sirijaca, a njegov centralni slogan glasi: „Nisam dio vaše vojske“.

Aktivisti su prisutni u školama, univerzitetima, lokalnim zajednicama, suprotstavljajući se višedecenijskoj propagandi o “druškim herojima” i “krvnom savezu” s Izraelom. Uprkos prijetnjama i pritiscima, ovaj otpor se širi.

Povratak korijenima

Iako Druzi već decenijama učestvuju u okupacionom vojnom i sigurnosnom aparatu, najnoviji događaji ukazuju na početak unutrašnje transformacije. Povećava se broj onih koji odbijaju ulogu instrumenta okupacije i teže povratku nacionalnoj i kulturnoj pripadnosti palestinskom narodu.

Pokret “Odbij, tvoj narod te štiti” ne predstavlja izolovani incident, već simptom dublje promjene. Možda sporo, ali odlučno, Druzi na okupiranim palestinskim teritorijama kreću putem oslobađanja od uloge “Jevreja bez jevrejstva”, vraćajući se korijenima koje je okupaciona politika decenijama pokušavala iščupati.

IslamBosna.ba